آجر سفال و پیشینه آن
یکی از محصولات سفالی که به شکل استاندارد در ساختمان سازی از آن استفاده می شود آجر سفال است. این آجر از مصالح ساختمانی است که متخصصان امر ساخت و ساز از دیرباز تا کنون از آن برای دیوار چینی و دیوارکشی منازل و ساختمان ها استفاده می کنند. امروزه آجرهای سفالی بنا بر سبک جدید ساختمان سازی تولید می شوند.
امروزه آجرهای سفالی به صورت صنعتی تولیده شده اند و از آن جایی که جایگزین سنگ ها شده اند می توان گفت که سنگ های تولیدی به دست بشر هستند. آجر های سفالی به عنوان اولین تولید انبوه ساختمانی و صنعتی به انواع مختلفی تقسیم می شوند که این تقسیم یندی بر اساس نوع مواد اولیه، روند تولید و محل استفاده می باشد.
مواد خامی که در شاخت آجر سفال استفاده می شوند، خاک رس یا خاک سفال است.
اولین و فراوانترین نوع آجر های سفالی، آجرهای سفالی رسی هستند که قدمتی چند هزار ساله دارند. برای تولید آجر در گذشته که به حدود 6000 سال قبل باز می گردد، از آفتاب استفاده می کردند به این صورت که آجرها را در مقابل نور خورید می خشکاندند.
در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آن ها به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد، بقایای کوره های سفال پزی و آجر سفال سفال پزی پیدا شده است. همچنین نشانه هایی از تولید و مصرف آجر سفال در هندوستان به دست آمده که حاکی از سابقه شش هزار ساله آجر سفال در آن کشور است واژه آجر سفال بابلی و نام خشت هایی بوده که بر روی آنها منشورها قوانین و نظایر آن ها را می نوشتند. گمان می رود نخستین بار از پخته شدن خاک دیواره ها و کف اجاق ها به پختن آجر سفال پی برده اند .
و هم اکنون طیف وسیعی از آجر سفالی در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرد که به عنوان کوچکترین واحد ساخت و ساز از جنس رس یا سیل یا ترکیب هر دو ساخته می شود و در کوره پخته می شود تا سختی و دوام کافی را بدست آورد.
انواع آجر سفالی بر اساس روش تولید:
1- آجر قالبی:
این نوع آجر، دارای کارآمدی بالا به همراه هزینه کم می باشد. یعنی اگر نیاز به آجر سفال دارید می توانید با صرف هزینه کم این نوع آجر را خریداری کنید.
2- آجر دست ساز:
این آجر توسط انسان به صورت دستی تهیه می شود. یعنی افراد گل سفال را در قالب ها ریخته و در معرض خشک شدن قرار می دهند. از ویژگی های این آجرها می توان به ایجاد آن ها به شکل های مختلف اقدام کرد. این مدل آجر خود به دو نوع فشاری و قزاقی سفید تقسیم می شود.
3- آجر صنعتی:
در این آجرها ماده اصلی خاک رس است اما از مواد دیگری هم در آن استفاده می شود. این آجرها رنگی شبیه به آجرهای سفالی دست ساز دارند اما ویژگی های ظاهری در طرح این مدل از سفال ها نمایان می شود. این سفاال به دو نوع تو پر و سوراخ دار تقسیم می شود.
آجرهای سفالی با کیفیت های مختلف تولید می شوند. این آجرها که با پیشرفت تکنولوژی و علم شیمی ظهور پیدا کردند، در ابعاد مختلف و با شکل های متنوع وارد بازار می شوند.
نوع رسی این آجرها را با پختن گل شکل داده شده که به آن خشت می گویند به دست می آورند و نوع ماسه آهکی را با عمل آوردن خشت ماسه آهکی که از فشردن مخلوط همگن ماسه سیلیسی و آهک در قالب تولید می شود، با بخار آب تحت و تحت فشار زیاد بدست می آید. این مدل آجر معمولا به رنگ خاکستری است که با افزودن رنگ به آن، رنگ های دیگری از آن را هم تولید نمود. نوع دیگر آجرهای سفالی از نوع بتونی هستند. این آجرها مانند بلوک های سیمانی تهیه می شوند.
آجرهای سفال در اشکال مختلف تولید می شود از جمله آن ها می توان به تو پر، سوراخ دار، تو خالی و قطعات نازک اشاره کرد. این آجرها را در ساختن دیوارهای باربر، تیغه های جداکننده، سقف های تیرچه و بلوک، طاق ضربی بین تیر آهن ها و نمای خارجی و داخلی ساختمان ها استفاده می کنند.
مراحل تولید آجر سفال:
برای تولید آجر سفال مراحل زیر باید طی شود:
1- ابتدا باید مواد اولیه استخراج شوند: خاک رس معمولا ماده اولیه آجر را تشکیل می دهد و از بین انواع خاک رس، خاک رس آبرفتی از بیشترین استفاده در این مورد برخوردار است.
2- مواد اولیه آماده شوند: این مرحله به نحوه پروسه تولید بستگی دارد.
3- مواد آماده شده قالب گیری شوند
4- مرحله خشک کردن خشت: قبل از مرحله پخت آجر ابتدا خشت خام را خشک می کنند، زیرا وقتی قطعات از قالب ها خارج می شوند دارای رطوبت بالایی هستند و برای آنکه از تغییر شکل زیاد و ایجاد ترک در سطح خشت جلوگیری کنند قبل از پختن خشت را خشک می کنند. درجه حرارت کوره خشک کن از 40 تا 200 در جه سانتی گراد و زمان خشک کردن از 24 تا 48 ساعت متغیر است که بستگی به نوع رس دارد. حرارت لازم معمولاً به کمک گرمای تلف شده از کوره های اصلی فراهم می شود.
5- مرحله پخت آجر: در این مرحله خشت خشک شده وارد کوره شده و مراحل پخت با توجه به شرایط مورد نیاز روی آن انجام می شود.
در کشورهای صنعتی آجر سفال جوش که آجر سفال خاص در صنعت سفال پزی است، دارای اهمیت خاصی هستند. که از آن ها در نماکاری ساختمان ها، سنگ فرش پیاده رو ها، پوشش کف و بدنه آبروها و مجراهای فاضلاب و تونل ها و ساختن دودکش ها، فرش کف کارخانه ها انبارهای کشاورزی و سالن های دامداری پرورش طیور استخر های صنعتی و غیر از این ها استفاده می شود .
در برخی کشورهای اروپایی آجر سفال هایی تولید می شود که در حال حاضر در ایران تولید نمی شود که از جمله آن ها می توان به بلوک های تو خالی آتش بند برای نصب دور ستون ها به منظور جلوگیری از نفوذ آتش، قطعات ویژه به شکل منحنی های کوز و کاس قطعات درپوش روی دیوار قطعاتی که از اجزا هستند مانند کلوک سرقد گوشه اشاره کرد.
آجر سفال بخشی از مصالح ساختمانی می باشد که بیش از دیر باز افراد برای دیوار چینی و دیوار کشی ساختمان ها و منازل خود از نوع سنگ و آجر های فشاری , گری و زبره و در مجموع از آجرهای سنگین استفاده می گردند با توجه به سبک سازی ساختمانها نسل جدید آجر های دیوارکشی و تیغه چینی بنام تیغه سفالی تولید گردید که این نوع تیغه سفال در کشور ایران و در منطقه استان اصفهان و یزد تولید می شود که بهترین آجر سفال ایران در اصفهان و در استان اصفهان در چهار منطقه تولید می گردد که بهترین تولیدی بین این مناطق, مناطق دولت آباد ,حبیب آباد , گز و برخوار و محمدآباد آجر سفال حبیب آباد و دولت آباد است.
آجر لفتون :
آجر لفتون نوعی آجر است که دارای مدل های مختلفی است و در صنایع مختلف استفاده میشود . این آجر در شهر های مختلف استان اصفهان و حتی سایر استان ها مثل یزد تولید میشود
این نوع آجر در روستای لفتون برای نخستین بار تولید شده . میتوان روستای لفتون را زادگاه این آجر در نظر گرفت .
آجر – نگاهی اجمالی از کوره های سنتی آجر پزی در قدیم تا کارخانه های آجر تونلی عظیم امروزی
آجر , از قدیمی ترین مصالح ساختمانی میباشد. که قدمت آن بنا به عقیده برخی از باستان شناسان به ده هزار سال پیش می رسد. در ایران بقایای کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش و سیلک کاشان پیدا شده است. مورخین قدمت آنها به هزاره چهارم پیش از میلاد تخمین زده اند. همچنین نشانه ها یی از تولید و مصرف آجر در هندوستان به دست آمده که حاکی از سابقه شش هزار ساله آجر سفال در آن کشور است. واژه آجر بابلی و نام خشت هایی بوده که بر روی آنها منشورها قوانین و نظایر آنها را می نوشتند.گمان می رود نخستین بار از پخته شدن خاک دیواره ها و کف اجاق ها به پختن آجر پی برده اند .کوره های آجر پزی ابتدایی, بی گمان از مکان ها یی تشکیل می شده که در آن لایه های هیزم و خشت متناوبا روی هم چیده می شده است.
انواع آجر در قدیم – نگاهی به گذشته تا کنون و آنچه برای بهینه سازی آجر به شکل و فرم امروزی انجام گرفته است.
در ایران هر جا سنگ کم بوده و خاک خوب هم در دسترس بوده است آجر پزی و مصرف آجر سفال معمول شده است اندازه آجر سفال ایلامی حدود ۱۰×۳۸×۳۸ سانتی متر بوده پختن و مصرفآجرسفال در زمان ساسانیان گسترش یافته و در ساختمان های بزرگ مانند آتشکده ها به کار رفته است اندازه آجر سفال این دوره حدود ۴۴×۴۴×۷ تا ۸ بوده است و بعد های آن ۲۰×۲۰×۳ تا ۴ سانتی متر کاهش یافت .
در فرش کردن کف ساختمان از آجر سفال بزرگتری به نام ختائی به ابعاد ۵×۲۵×۲۵ سانتی متر و یا بزرگتر از آن به نام نظامی در ابعاد ۴۰×۴×۵ سانتی متر استفاده می شده است از انواع دیگر آجر سفال در گذشته آجر قزاقی می باشد که پیش از جنگ جهانی اول روسها آن را تولید می کردند که ابعاد آن ۵×۱۰×۲۰ بوده است آشنایی با آجر سفال و مواد اولیه آن آجر نوعی سنگ مصنوعی است که از پختن خشت خام و دگرگونی آن بر اثر گرما به دست می آید خاک آجرسفال مخلوطی است از خاک رس ماسه فلدسپات سنگ آهک سولفات ها سولفورها فسفات ها کانی های آهن منگنز منیزیم سدیم پتاسیم مواد آلی و…
